Κανόνες Όρθρου

[dkalpakidis]

Συνεχίζοντας το θέμα των κανόνων...
(ευσεβής κατά τα άλλα -χωρίς ειρωνία το λέω- Ιερεύς μου είπε στο μνημόσυνο της μακαρίτισας της γιαγιάς μου Μαγδαληνής -αιωνία της η μνήμη- "πολλά βάλλατε!!! " επειδή ψάλλαμε όλον τον Κανόνα των Μυροφόρων και του Μηναίου)
αναφέρω μια διάταξη που μου άρεσε (!!!) και την "έκλεψα" από το ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΥΠΙΚΟΥ και από το Τυπικόν Παύλου για την 21/05.
Ο α' κανών της εορτής εις 6, ο των Αγίων εις 4 και ο β' της εορτής εις 4 (μετά των Τριαδικών και Θεοτοκίων).
Έτσι δεν χάνονται τα Τριαδικά και η Καταβασία ψαλλόταν ομόειρμη με τον τελευταίο κανόνα.

 

[Dionysios]

αναφέρω μια διάταξη που μου άρεσε (!!!) και την "έκλεψα" από το ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΥΠΙΚΟΥ και από το Τυπικόν Παύλου για την 21/05.
Ο α' κανών της εορτής εις 6, ο των Αγίων εις 4 και ο β' της εορτής εις 4 (μετά των Τριαδικών και Θεοτοκίων).

Δημήτριε φίλτατε, μποροῦσε νὰ εἶναι καὶ 4, 4, 6. διατί νὰ διπλασιάζῃς δύο τροπάρια τοῦ α΄κανόνος τῆς ἑορτῆς καὶ νὰ περικόπτῃς ἄλλα δύο ἐκ τοῦ β΄, ὅταν μπορῇς νὰ τὰ πῆς ὅλα ἀνὰ μίαν;

 

[dkalpakidis]

Γράφω μερικούς ακόμη προβληματισμούς για το θέμα το οποίο σχετίζεται και με το θέμα των Καταβασιών.

[Αναφέρομαι και λίγο πιο ειδικά στην Ανάληψη]
Από τις Δεσποτικές Εορτές παρατηρούμε ότι στην Ανάληψη και στην Μεταμόρφωση (έχει γράψει σχετικά ο κ. Ανατολικιώτης στα Δίπτυχα) - δε μπορώ να θυμηθώ άλλη περίπτωση- δεν ψάλλονται ως καταβασίαι οι ειρμοί του α' κανόνος της εορτής, όπως σε άλλες Δεσποτικές Εορτές αλλά των επόμενων εορτών.
Αναφέρθηκα στο άλλο θέμα τον λόγο επιλογής αυτής του ΤΑΣ και των Πατριαρχικών Τυπικών τα οποία κατά βάση ακολουθούν το ΤΑΣ.

Ιδιαιτερότητα της Εορτής της Αναλήψεως είναι η αναφορά σε πολλά τροπάρια στην Πεντηκοστή.

Το Τ.Ε. (Ευεργέτιδος) έχει μόνον τον α' κανόνα μετά επαναλήψεως των Ειρμών ως Καταβασιών.

Στην σημερινή εποχή θεωρούμε ως ΔΕΔΟΜΕΝΟ στις ενορίες την παράλλειψη (πλην της α' και γ' ωδής και ίσως της θ' ωδής) - παρότι έτσι παραλείπουμε το θέμα της ημέρας- νομίζοντας ότι τηρούμε το Τυπικό - ενώ κατ' ουσίαν το καταστρατηγούμε.

Ίσως σε μια μελλοντική αναθεώρηση του Τυπικού ληφθούν αυτές οι παλαιές και σύντομες διατάξεις υπόψιν και οδηγηθούμε σε ένα σύστημα κανόνων πιό ευέλικτο, σύντομο προσαρμοσμένο στην Ενοριακή πράξη. Διαφορετικά θα μείνει η σημερινή θλιβερή κατάσταση. Να ψάλλουμε κάποιες ωδές του Κανόνος και τις Καταβασίες όλες μαζί και έχοντας κι όλας την ψευδαίσθηση ότι τηρούμε το Τυπικόν

 

[dkalpakidis]

Κάπου ο κ. Ανατολικιώτης έγραψε ότι δεν ψάλλονται πάνω από τρις κανόνες στον Όρθρο.
(Αν δεν κάνω λάθος διότι το έψαξα αλλά δεν το βρήκα στο ΨΑΛΤΟΛΟΓΙΟΝ)
Θα μπορούσε να μας πει τί ακριβώς εννοεί;
Σε αυτήν την περίπτωση υπολογίζεται ο Σταυροαναστάσιμος ή ο της Θεοτόκου (Παρακλητικής) ως ένας μαζί με τον Αναστάσιμο;

 

[V_Zacharis]

Κάπου ο κ. Ανατολικιώτης έγραψε ότι δεν ψάλλονται πάνω από τρις κανόνες στον Όρθρο.
(Αν δεν κάνω λάθος διότι το έψαξα αλλά δεν το βρήκα στο ΨΑΛΤΟΛΟΓΙΟΝ)

Στην Συμβολή το έχει γράψει, όχι στο Ψαλτολόγιον. Είναι και δική μου απορία.

 

[dkalpakidis]

Στην Συμβολή το έχει γράψει, όχι στο Ψαλτολόγιον. Είναι και δική μου απορία.

Βασίλη, μπορείς να μας δεις τεύχος και σελίδα;
Μήπως ομιλεί περί ΑΚΟΛΟΥΘΙΩΝ και όχι κανόνων;

 

[V_Zacharis]

Βασίλη, μπορείς να μας δεις τεύχος και σελίδα;
Μήπως ομιλεί περί ΑΚΟΛΟΥΘΙΩΝ και όχι κανόνων;

Σε κάποιο από τα πρώτα τεύχη θυμάμαι από μνήμης.

Επειδή έχω κάτι τρεχάματα (Γρεβενά σχεδόν...) αυτό τον καιρό δεν έχω εύκολη πρόσβαση στην βιβλιοθήκη μου (και δεν προβλέπετε να έχω για αρκετό καιρό ακόμα) δεν μπορώ να είμαι ακριβής. Ίσως ο κ.Ανατολικιώτης μπορεί να βοηθήσει.

 

[π. Μάξιμος]

Ἀγαπητοί Δημήτριε καί Βασίλειε,
1. Νά περιμένετε νά γυρίσει ἀπό διακοπές καί νά τό δεῖ.
2. Αὐτό τό ἔγραψε σέ σχέση μέ ἑορταζομένους ἁγίους σέ Κυριακή νομίζω, πού δέν μπορεῖ νά εἶναι πάνω ἀπό δύο. Δές ΣΥΜΒΟΛΗ 14,52.
3. Δέν μπορῶ νά ψάξω τώρα ἀλλοῦ. Εἶδα καί στά Δίπτυχα 07 καί 08 κάτι πού νόμιζα, ἀλλά τίποτε.
4. Αὐτό σίγουρα τό ἔχει γράψει καί ἀλλοῦ στή ΣΥΜΒΟΛΗ ἀπό παλιά, ἀλλά ἔχει σχέση μᾶλλον μέ ἑορταζομένους ἀγίους καί ἀκόμη τή Διακαινήσιμο, πού ἔχουμε σίγουρα τῆς Ἀναστάσεως 1.
5. Αὐτό εἶναι πάντως κριτήριο/ἀξίωμα τυπικοῦ, πού μᾶς προφυλάσσει ἀπό παρατυπίες.
Ὀψόμεθα...

Υ.Γ. Αὐτό τό λέει καί ὁ π. Κ. Παπαγιάννης στό ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΥΠΙΚΟΥ σελ. 67. Καί ὑποσημ. 74 γιά σταυροαναστάσιμο καί Θεοτόκου

 

[Hristakis]

Επειδή έχω κάτι τρεχάματα (Γρεβενά σχεδόν...) αυτό τον καιρό δεν έχω εύκολη πρόσβαση στην βιβλιοθήκη μου

χε χε χε την παρασκευή έχουμε αγρυπνία...ετοιμάσου...να ζήσει ο Στυλιανίδης...ξέρεις εσύ...

 

[V_Zacharis]

χε χε χε την παρασκευή έχουμε αγρυπνία...ετοιμάσου...να ζήσει ο Στυλιανίδης...ξέρεις εσύ...

Κάνε όρεξη...

 

[dkalpakidis]

Υ.Γ. Αὐτό τό λέει καί ὁ π. Κ. Παπαγιάννης στό ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΥΠΙΚΟΥ σελ. 67. Καί ὑποσημ. 74 γιά σταυροαναστάσιμο καί Θεοτόκου

Oπότε ο κ. Ανατολικιώτης όπως κι π. Κωνσταντίνος το αναφέρουν με βάση τα όσα λέει το Τ.Μ.Ε.

Ας περιμένουμε βέβαια και την επιστροφή του κ. Ανατολικιώτη από τις διακοπές.

 

[Π. Δαβίδ]

Επειδή έχω κάτι τρεχάματα (Γρεβενά σχεδόν...)

Θα μάθεις και Βλάχικα και μετά θα κάνεις εξάσκηση μαζί μου!

 

[Dionysios]

Κάπου ο κ. Ανατολικιώτης έγραψε ότι δεν ψάλλονται πάνω από τρις κανόνες στον Όρθρο.
...
Σε αυτήν την περίπτωση υπολογίζεται ο Σταυροαναστάσιμος ή ο της Θεοτόκου (Παρακλητικής) ως ένας μαζί με τον Αναστάσιμο;

...
2. Αὐτό τό ἔγραψε σέ σχέση μέ ἑορταζομένους ἁγίους σέ Κυριακή νομίζω, πού δέν μπορεῖ νά εἶναι πάνω ἀπό δύο. Δές ΣΥΜΒΟΛΗ 14,52.
..................................
5. Αὐτό εἶναι πάντως κριτήριο/ἀξίωμα τυπικοῦ, πού μᾶς προφυλάσσει ἀπό παρατυπίες.
Υ.Γ. Αὐτό τό λέει καί ὁ π. Κ. Παπαγιάννης στό ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΥΠΙΚΟΥ σελ. 67. Καί ὑποσημ. 74 γιά σταυροαναστάσιμο καί Θεοτόκου

Oπότε ο κ. Ανατολικιώτης όπως κι π. Κωνσταντίνος το αναφέρουν με βάση τα όσα λέει το Τ.Μ.Ε. ...

Τὸ ἀναφέρω καὶ στὰ Δίπτυχα 2008, γενικαὶ τυπικαὶ διατάξεις, §18. πρόκειται γιὰ ἀρχαῖον καὶ βασικὸν κανόνα τοῦ τυπικοῦ, καὶ ὄχι γιὰ νεωτέρα διάταξι προελθοῦσαν ἀπὸ τὸ ΤΜΕ. ἡ περίπτωσις τῆς κυριακῆς εἶναι μία ἐνδιαφέρουσα ἐξαίρεσις, ποὺ ἀξίζει νὰ μελετηθῇ ἰδιαιτέρως. ἡ ἐξαίρεσις αὐτὴ εἶναι πάντως φαινομενική, διότι κατὰ τὴν παλαιὰν τάξιν ὁ τρόπος στιχολογίας τοῦ σταυροαναστασίμου κανόνος καὶ τοῦ τῆς θεοτόκου (ὅποτε στιχολογοῦνται, διότι συχνὰ παραλείπονται, ἰδίως ὁ σταυροαναστάσιμος) δὲν δημιουργεῖ τὴν αἴσθησιν ἰδιαιτέρου τετάρτου κανόνος.

Σε αυτήν την περίπτωση υπολογίζεται ο Σταυροαναστάσιμος ή ο της Θεοτόκου (Παρακλητικής) ως ένας μαζί με τον Αναστάσιμο;

᾿Εξαρτᾶται ἀπὸ τὴν περίπτωσιν. ἂν λέγεται ὁ σταυροαναστάσιμος, ὑπολογίζεται αὐτὸς σὰν μία ἑνότης μὲ τὸν τῆς θεοτόκου. εἰδάλλως ὁ τῆς θεοτόκου θεωρεῖται σὰν ἑνότης μὲ τὸν ἀναστάσιμον, ἢ ἄλλοτε λογίζονται σὰν δύο ἰδιαίτεροι κανόνες ὁ ἀναστάσιμος καὶ ὁ τῆς θεοτόκου (ὁ σταυροαναστάσιμος δὲν λέγεται) καὶ 3ος ὁ κανὼν τοῦ μηναίου. οἱ διαφοροποιήσεις αὐτὲς ἐξαρτῶνται ἀπὸ τὴν ἐπισημότητα τοῦ ἁγίου τῆς ἡμέρας.

 

[dkalpakidis]

Ο κανών ή οι κανόνες, η σπονδυλική στήλη του Όρθρου κατά τον μακαρίτη Ιωάννη Φουντούλη, απαραίτητον κομμάτι του Όρθρου το οποίον ψάλλεται,
κακώς παραλείπεται σήμερα.
Βλέπουμε πολλές ακολουθίες λαοφιλείς που περιέχουν κανόνα και ευτυχώς (!!!) δεν μπήκαμε στην διαδικασία να τα "συντομεύσουμε" κι αυτά.
Αναφέρομαι στις ακολουθίες των Χαιρετισμών και των παρακλήσεων.
Ελπίζω όλοι να καταβάλουμε προσπάθειες προς θεραπείαν των.

Φιλικά
Δημήτριος Καλπακίδης.

 

[ixadin]

Αυτήν την Κυριακή εγώ του κανόνα του έβγαλα τα μάτια.

Εις 18.

Έκανα λάθος στο μέτρημα

 

[π. Μάξιμος]

Ο κανών ή οι κανόνες, η σπονδυλική στήλη του Όρθρου κατά τον μακαρίτη Ιωάννη Φουντούλη, απαραίτητον κομμάτι του Όρθρου το οποίον ψάλλεται,

Αυτήν την Κυριακή εγώ του κανόνα του έβγαλα τα μάτια.
Εις 18.
Έκανα λάθος στο μέτρημα

Τό θέμα τῆς ψαλμῳδίας τῶν κανόνων καί τοῦ τρόπου (τάξεως) πού ψάλλονται εἶναι ἀπό τά σημαντικότερα ἐφόδια (γνώσεις) πού πρέπει νά ἔχει κάθε ψάλτης καί πού δυστυχῶς ἐπικρατεῖ τραγική ἄγνοια.
Σ᾿ αὐτό ἔχει εὐθύνη τό πρόγραμμα διδασκαλίας στά ᾨδεῖα ἤ στίς Σχολές Βυζαντινῆς Μουσικῆς ἀφ᾿ ἐνός καί ἀφ᾿ ἑτέρου ἡ μή ἐνδιάτριψη σέ ψαλτήρι ὑπό, γνώστη τοῦ θέματος βέβαια, διδάσκαλον.

Μία ἀπό τίς πλέον ἐμπεριστατωμένες μελέτες περί τοῦ θέματος τῶν Κανόνων καί τῆς τάξεως ψαλμῳδίας αὐτῶν ἔχει συγγράψει ὁ πολύς Μ. Πρωτοπρεσβύτερος π. Κωνσταντῖνος Παπαγιάννης, ἡ ὁποία (δόξᾳ τῷ Θεῷ) δημοσιεύεται ἐδῶ στό Ψαλτολόγιον.
Εἶναι χρέος (νομίζω) τῶν ψαλτῶν νά γνωρίζουν αὐτήν τήν τάξιν, ἀσχέτως ἄν δέν τηρεῖται σήμερα ἀκριβῶς στίς ἐνορίες. Μπορεῖ νά μήν τηρεῖται στήν ἔκτασή του, ἀλλά εἶναι ἀδικαιολόγητη ἡ ἄγνοια τῆς ὀρθῆς τάξεως ἔστω καί τῶν ὁλίγων πού καλοῦνται νά ψάλουν. Κι αὐτό τό λίγο πρέπει νά γίνεται σωστά. Ἀλλά καί ὅταν σέ κάποια περίπτωση χρειασθεῖ νά ἐφαρμόσουν μέ ἀκρίβεια τήν τάξη (ἀγρυπνία κ.ἄ.) νά μήν «ψάχνωνται».

Εὐνόητον ὅτι καί ἡ μουσική γνῶσις τῶν εἱρμῶν εἶναι ἄλλο πάλι μεγάλο θέμα στό ὁποῖο ἐπίσης ἐπικρατεῖ ἄγνοια.

Πάντως εἶναι αἰσιόδοξες οἱ νέες κατευθύνσεις πού δίδονται ἀπό νέους διαβασμένους, ἐρευνητικούς καί φιλομαθεῖς ἱεροψάλτες/διδασκάλους, πού (πῶς νά τό κάνουμε) τούς χαιρόμαστε. Καί καλλιεργοῦν τήν νέα ἐλπιδοφόρο ἀναγέννηση στόν ψαλτικό κόσμο, πού τόν ἔχουμε τόσο ἀνάγκη.

 

[dkalpakidis]

Ανεβάζω κάποιους προβληματισμούς μου αντιγράφοντας κατ' ουσίαν από ένα e-mail που έστειλα από επικοινωνία μου σχετικά με το θέμα των Κανόνων.

Είναι μεγάλο το θέμα των Κανόνων.
Είτε το εξετάσουμε από άποψη τυπικού
[στιχολογίες κλπ, αριθμός τροπαρίων ανάλογα με το εάν δεν εορτάζεται ο άγιος εις δ', εάν εορτάζεται εις στ' ή είς η'],
είτε το δούμε από άποψη υμνογραφική, είτε κι από άποψη "μελουργική".

Εμένα πάντως αυτό που "δεν μου αρέσει" στο ΤΜΕ είναι που άλλες φορές έχει δύο κανόνες κι άλλες φορές τρίς.
Φαντάζεστε διαφορά στην διάρκεια του όρθρου από περίπτωση σε περίπτωση;

Βέβαια αυτά τυπική αξία έχουν πλέον αφού σπάνια ψάλλονται όλες οι ωδές. Πόσο δίκαιο είχε ο μακαρίτης ο Φουντούλης...
Ας ψαλλεί έστω μια ωδή σταθερή ή εναλλάξ με στιχολογία κι όλα τα προβλεπόμενα τροπάρια.
Έτσι και αυτές τις "τυπικές διάταξεις" θα διατηρούσαμε και ευχάριστη ποικιλία θα δημιουργούσαμε και ο αριθμός των τροπαρίων θα ήταν κάπως συγκεκριμένος.
Έχω κάνει κάποιες σκέψεις κι αρκετές τις έχω δοκιμάσει στην πράξη.
Για τις μνήμες αγίων ή Δεσποτικές εορτές πάντως εναλλακτικά θα ήταν εφικτό στις ενορίες να ψάλλεται ένας μόνο κανόνας [μετά των ειρμών] "άνευ στιχολογίας" και στο τέλος κάθε ωδής η Καταβασία. 6*8=48 τροπάρια στα πρότυπα των παρακλητικών κανόνων.

Όσο αφορά τον Σταυροαναστάσιμο θα ψάξω. Πάντως και τα Στουδιτικά βλέπω ότι προτιμούν της Θεοτόκου.
Όχι όμως και την περίοδο του Τριωδίου μέχρι την Σταυροπροσκύνηση.

Δημήτριος

 

[MTheodorakis]

Ἡ γνώση τῆς ψαλμώδησης τῶν κανόνων μπορεῖ νὰ χρησιμεύσει ἂν χρειαστῇ νὰ ὑπάρξει ἐπιμήκυνση ἢ ἐπιβράδυνση τῆς ἀκολουθίας, γιὰ παράδειγμα σὲ περίπτωση ἀναμονῆς α) ἀρχιερέως ἢ ἀρχιερέων ἀπὸ μακριά, β) συλλειτουργοῦ, γ) σχολείων, ποὺ μπορεῖ νὰ περιμένουν νὰ κόψει ἡ βροχή, δ) προσκυνητῶν, ε) προσφόρου, κολλύβου, βαΐων· σὲ περίπτωση τέλεσης μνημοσύνου σὲ ἀπομεμακρυσμένο χωριὸ ἢ νεκροταφεῖο, πλήθους ὀνομάτων σαρανταλείτουργου, διακοπῆς ρεύματος, μικρῆς προσέλευσης κατὰ τὶς τελετὲς ὕψωσης καὶ σταυροπροσκύνησης, ἀνάγκης παράτασης τῆς ἀκολουθίας μέχρι τὴν καθορισμένη ὥρα ἐκδήλωσης, ποὺ ἀκολουθεῖ, καὶ ἄλλα.

 

[MTheodorakis]

Ἡ τάξη τῆς ψαλμωδίας τῶν κανόνων κατὰ τὸ τυπικὸ τοῦ ἁγίου Σάβα (Συμβολὴ τ. 22).

 

[MTheodorakis]

Ἔγιναν κάποιες διορθώσεις.