Επεφάνης σήμερον

[emakris]

Αν θεωρήσουμε το όμως το νισαμπούρ στην ορολογία του 18ου-19ου αιώνος, κάτι σαν τη φθορά του νανα στου 14ου -16ου αιώνος (δεδομένης της συμπερίληψής του νισαμπούρ στις φθορές του νανά από τους εφευρέτες της νέας μεθόδου), τότε η τριφωνία του πλ. δ' "δεδεμένη" με τη φθορά του νανά (κατά Γαβριήλ) μπορεί να είναι νισαμπούρ. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει με τον πλ. β' και το νενανώ. Αντίστοιχα με τη δική σας αποστροφή, θα μπορούσα να πω λοιπόν: "Ο πλ. β' είναι πλ. β' και το νενανώ είναι νενανώ". Έλα όμως, που έχουν (πλέον) κοινά διαστήματα...

Βεβαίως έχουν κοινά διαστήματα, όπως κοινά διαστήματα έχει ο πλ. δ΄ με τον νανα (τις περισσότερες φορές, μάλιστα, τα παλαιά μέλη που αρχίζουν με νανα επιστρέφουν και καταλήγουν τελικώς στη βάση του πλ. δ΄. Αντίστροφα, το νανα μπορεί να εμφανίζεται ως ενδιάμεση μαρτυρία σε μέλη που αρχίζουν κανονικά ως πλ. δ΄. Αντίστοιχα και με το νενανω στον πλ. β΄). Συνεπώς δεν τίθεται κατ' ουσίαν θέμα "δέσεως" σε αυτές τις περιπτώσεις, τουλάχιστον από τον 13ο-14ο αι. Το νενανω και το νανα είναι απλώς αναφορά στην τριφωνία του πλ. β΄ και του πλ. δ΄ αντίστοιχα.
Το δε μακάμ νισαμπούρ έχει διαφορετική τροπική συμπεριφορά από το νανα και καταλήγει τελικώς στο μπουσελίκ (υψωμένος Βου ή ευρωπαϊκό Μι). Μην ισοπεδώνουμε τα πάντα λόγω κάποιας ομοιότητας στα διαστήματα.

 

[haris1963]

Βεβαίως έχουν κοινά διαστήματα, όπως κοινά διαστήματα έχει ο πλ. δ΄ με τον νανα (τις περισσότερες φορές, μάλιστα, τα παλαιά μέλη που αρχίζουν με νανα επιστρέφουν και καταλήγουν τελικώς στη βάση του πλ. δ΄). Συνεπώς δεν τίθεται κατ' ουσίαν θέμα "δέσεως" σε αυτές τις περιπτώσεις, τουλάχιστον από τον 13ο-14ο αι. Το νενανω και το νανα είναι απλώς αναφορά στην τριφωνία του πλ. β΄ και του πλ. δ΄ αντίστοιχα.

Ωραία, συμφωνούμε ως εδώ. Τι γίνεται όμως όταν οι συγκεκριμένες φθορές πάνε στην τριφωνία άλλου ήχου; Είναι αδύνατο ο νανά να πάει στην τριφωνία του δ'; Στη νέα μέθοδο, δεν θα μπορούσε να εξηγηθεί από το φθόγγο πα; Θα εξακολουθούσε τότε να λέγεται δ'; Και μια και μιλάμε για μέλος πιθανά πολύ παλαιό, δεν θα μπορούσε στο γνωστό σημείο να παύει η "δέση" του νανα και να έχουμε τελική κατάληξη στον νη ως πλ. δ';

Κάποια παρόμοια συζήτηση, είχατε θυμάμαι με τον Σολδάτο για το νενανώ στον δ' ήχο (στο Κατεπλάγη Ιωσήφ) κι εκεί είχατε διαφωνήσει πως το νενανώ μπορεί να τοποθετηθεί στην τριφωνία του δ' και με τοποθέτηση της βάσης στον πα, να θεωρηθει δ΄ σκληρός χρωματικός (όπως παραδίδεται δηλαδή).

 

[haris1963]

Το δε μακάμ νισαμπούρ έχει διαφορετική τροπική συμπεριφορά από το νανα και καταλήγει τελικώς στο μπουσελίκ (υψωμένος Βου ή ευρωπαϊκό Μι). Μην ισοπεδώνουμε τα πάντα λόγω κάποιας ομοιότητας στα διαστήματα.

Έχω διευκρινίσει και σε παλαιότερο μήνυμα στο θέμα αυτό, ότι όταν γράφω νισαμπούρ δεν ομιλώ για το συγκεκριμένο μακάμι αλλά για την εναρμόνιο φθορά κατα Χρύσανθο ή χρόα του κλιτού κατά την επιτροπή. Η οποία (κατά Χρύσανθο πάντα) καθορίζει διαστήματα (χρόα ως κλίμακα) κι όχι μελική συμπεριφορά.

 

[neoklis]

Έγιενε παραπομπή προηγουμένως, αλλά το αναφέρω και πιο συγκεκριμένα για τους ενδιαφερομένους:

Ο ήχος του κοντακίου "Επεφάνης σήμερον"

από τον π. Νικόλαο Μέζη

 

[emakris]

Ωραία, συμφωνούμε ως εδώ. Τι γίνεται όμως όταν οι συγκεκριμένες φθορές πάνε στην τριφωνία άλλου ήχου; Είναι αδύνατο ο νανά να πάει στην τριφωνία του δ'; Στη νέα μέθοδο, δεν θα μπορούσε να εξηγηθεί από το φθόγγο πα; Θα εξακολουθούσε τότε να λέγεται δ'; Και μια και μιλάμε για μέλος πιθανά πολύ παλαιό, δεν θα μπορούσε στο γνωστό σημείο να παύει η "δέση" του νανα και να έχουμε τελική κατάληξη στον νη ως πλ. δ';

Ωραία είναι όλα αυτά, αρκεί να ερείδονται σε κάποια γραπτή μουσική πηγή ή, τουλάχιστον, να υπάρχει κάποια ηχογράφηση με ανάλογη απόδοση του μέλους "π.Σ.". Εφόσον δεν υπάρχει προς το παρόν τίποτα από τα δύο, κακώς συζητούμε.

ΥΓ Η παρατήρηση του π. Νικολάου [τον οποίο γνώρισα προσφάτως και προσωπικά, επιβεβαιώνοντας την άποψη που είχα σχηματίσει, ότι πρόκειται περί πολύ αξιόλογου ερευνητού, αν και διαφωνούμε εν μέρει στο θέμα της εξηγήσεως ] ευθυγραμμίζεται με τη γνώμη που διατύπωσα ήδη, ότι το συζητούμενο μέλος και το "Η παρθένος σήμερον" ανήκουν στην ίδια ακριβώς κατηγορία και ας εντάσσονται τυπικά σε διαφορετικούς ήχους.

 

[evangelos]

Έγιενε παραπομπή προηγουμένως, αλλά το αναφέρω και πιο συγκεκριμένα για τους ενδιαφερομένους:

Ο ήχος του κοντακίου "Επεφάνης σήμερον"

από τον π. Νικόλαο Μέζη

Συνεισφέροντας λίγο στην συζήτηση περί του ήχου του κοντακίου "Επεφάνης σήμερον", το οποίο επιγράφεται ως ήχος δ' και παραδίδεται στο Ειρμολόγιο Πέτρου σε ήχο δ' μέσο με κατάληξη στον πλ δ', αναφέρω πληροφοριακά ότι το έχω εντοπίσει σε Ειρμολόγιο του 16ου αι. (τύπου Καρύκη) να επιγράφεται ως ήχος μέσος του γ' (όπως ακριβώς και το "Ή Παρθένος σήμερον") με κατάληξη πάλι στον πλ δ'.

Μια θεωρητική λύση για το θέμα του ήχου θα μπορούσε να είναι η θεώρηση του νανά (τριφωνία του πλ δ') ως ήχου μέσου τετάρτου κατά τον Αγιοπολίτη. Μπορεί δηλαδή η λογική της απόδοσης του μέλους αυτού με μέλος γ' ήχου να έχει θεωρητικές ρίζες πολύ παλαιότερες από ότι γενικώς θεωρείται.

Ο τρίφωνος πλάγιος του τετάρτου είναι νανα κατά τον τροχό και άγια κατά τριφωνία, μπλέκεται δηλαδή η παραλλαγή του τροχού με το δια τεσσάρων Στην μία εκδοχή συμπεριφέρεται μόνο στο δια τεσσάρων και είναι το άκουσμα ίδιο με το Η Παρθένος Σήμερον στην άλλη καταλήγει με τον τροχό (Στανίτσας) μια φωνή κάτω.

 

[ARGITAN]

Ωραία είναι όλα αυτά, αρκεί να ερείδονται σε κάποια γραπτή μουσική πηγή ή, τουλάχιστον, να υπάρχει κάποια ηχογράφηση με ανάλογη απόδοση του μέλους "π.Σ.". Εφόσον δεν υπάρχει προς το παρόν τίποτα από τα δύο, κακώς συζητούμε.

ΥΓ Η παρατήρηση του π. Νικολάου [τον οποίο γνώρισα προσφάτως και προσωπικά, επιβεβαιώνοντας την άποψη που είχα σχηματίσει, ότι πρόκειται περί πολύ αξιόλογου ερευνητού, αν και διαφωνούμε εν μέρει στο θέμα της εξηγήσεως ] ευθυγραμμίζεται με τη γνώμη που διατύπωσα ήδη, ότι το συζητούμενο μέλος και το "Η παρθένος σήμερον" ανήκουν στην ίδια ακριβώς κατηγορία και ας εντάσσονται τυπικά σε διαφορετικούς ήχους.

Και εγώ αυτό νομίζω.Ότι δηλαδή πρόκειται για δύο αυτόμελα με κοινό παρανομαστή.Και για τα δύο η μελωδία είναι η αυτή.Τουλάχιστον εγώ έτσι τα έχω ακούσει στα πάνω από πενήντα έξη χρόνια μου στο ψαλτήρι,και στα 60 της μαθητείας μου από γνήσια παραδοσικούς ψάλτες.Άρα μην το ψάχνετε.Το ότι τα συναντούμε σε δύο ήχους,αυτό μπορεί και να οφείλεται σε λόγους που δεν έχουν σχέση με την απόδοσή τους.Άλλωστε είναι γνωστόν πως και πολλά άλλα τροπάρια,(κοντάκια,απολυτίκια κ.λ.π.) συναντούμε στα λειτουργικά βιβλία να σημειώνονται σε διαφορετικό ήχο από εκείνο που έχει γίνει παράδοση να ψάλλονται. Τώρα γιατί αυτό; Ε,ίσως και από παλιά να γινόταν όπως γίνεται και σήμερα,άρα να γράφει ο κάθε ένας,αυτό που λέει ο λαός , " τό μακρύ του και το κοντό του"...

 

[Τσερκέζης Χαράλαμπος]

Αναζητώ το Επεφάνης σήμερον σε αργό μέλος, αν διασώζεται σε κανένα παλαιό Ειρμολόγιο. Στα νεώτερα το βρήκα μόνο στο Ειρμολόγιο του Απ. Παπαχρήστου, σελ. 34, ως Συνεσθίων Δέσποτα της Μεγ. Πέμπτης, αλλά θα με ενδιέφεραν και άλλες μελοποιήσεις. Όποιος μπορεί ας ανεβάσει κάτι. Ευχαριστώ.

 

[domesticus]

Αναζητώ το Επεφάνης σήμερον σε αργό μέλος, αν διασώζεται σε κανένα παλαιό Ειρμολόγιο. Στα νεώτερα το βρήκα μόνο στο Ειρμολόγιο του Απ. Παπαχρήστου, σελ. 34, ως Συνεσθίων Δέσποτα της Μεγ. Πέμπτης, αλλά θα με ενδιέφεραν και άλλες μελοποιήσεις. Όποιος μπορεί ας ανεβάσει κάτι. Ευχαριστώ.

Ἔψαξες στὰ χειρόγραφα Ι. Μ. Σταυρουπόλεως, ἐδῶ;

 

[Beatle]

Επεφάνης σήμερον από το χειρόγραφο Αναστασιματάριο του Γρηγορίου (Εύξεινος Λέσχη, παράρτημα με απολυτίκια και κοντάκια του ενιαυτού)

Από το χειρόγραφο Μηνολόγιο Χουρμουζίου


Κάθισμα αγίου Χαραλάμπους προς το "επεφάνης σήμερον" διά χειρός Παντολέοντος Λευΐτη (υιού Γρηγορίου)

 

[alex7305]

Χάριν πληρότητας παραθέτω την ηχογράφηση του Ιακώβου απομαγνητοφωνημένη, καθώς και δύο καταγραφές του Βουδούρη: