«Απολυτίκια» ή «καταβασία»

Από το ΤΑγΣ (D τI, σσ. 1-152) και τον κώδικα Δρέσδης, φαίνεται ότι το απολυτίκιο δεν υφίσταται ως έννοια στον ασματικό εσπερινό. Στις μνήμες των αγίων του μηνολογίου, οι όροι «εἰς τὸν ν΄» και «εἰς τὴν εἴσοδον τῆς λειτουργίας»*, αφήνουν χωρίς απολυτίκια τον μη εορταστικό εσπερινό, τον άνευ λιτής και αναγνωσμάτων δηλονότι.
Αντίθετα, στον εορταστικό εσπερινό, γίνεται λιτή, διαβάζονται αναγνώσματα σχετικά με την εορτή και ακολουθεί «τὸ τροπάριον τῆς ἑορτῆς» ως καταβασία (κατεβατό) επαναλαμβανόμενο με στίχους εκλογής.
Υ.Γ: Η θέση της καταβασίας (απολυτίκιο), στον εορταστικό ασματικό εσπερινό, είναι χωριστή από το τρισάγιο του γ΄ μικρού αντιφώνου, καθώς αυτή ψάλλεται μετά τα πληρωτικά και τα αναγνώσματα, γεγονός που ενισχύει περισσότερο την υπόθεση ότι δεν ψαλλόταν κάθε μέρα απολυτίκιο στον ασματικό εσπερινό.
Τολμώ να πω μάλιστα ότι το τροπάριο που ακολουθεί το τρισάγιο της μεγάλης δοξολογίας του όρθρου της Κυριακής σχετίζεται ή με το Ευαγγέλιο που επακολουθεί ή με λιτή, και δεν πρέπει να εννοηθεί ως απολυτίκιο (παράβαλε το τροπάριο της τριθέκτης που ακολουθείται πάντα από ανάγνωσμα-προφητεία καθώς επίσης και το τροπάριο του όρθρου του Μεγάλου Σαββάτου «Ὁ συνέχων τὰ πέρατα...» που ακολουθείται από αναγνώσματα). Θεωρώ δηλαδή ότι όταν απουσίαζε ανάγνωσμα στον όρθρο και δεν γινόταν λιτή, δεν ψαλλόταν τίποτα μετά το τρισάγιο.

*Στο ΤΑγΣ, τον κώδικα Δρέσδης, το βαρβερινό ευχολόγιο, και το λειτουργικό τύπο υπό Μεθοδίου και Κυρίλλου, φαίνεται ότι τον θ΄-ι΄ αιώνα, τα αντίφωνα της θείας λειτουργίας (Λειτουργία του Λόγου) ψάλλονταν κανονικά (όχι πάντα, ανάλογα με το πλήθος των λιτανειών), επομένως η είσοδος της λειτουργίας θα πρέπει να εννοηθεί τουλάχιστον τις μη εορταστικές ημέρες στο γ΄ αντίφωνο και όχι μετά το τρισάγιο του όρθρου (με λιτή).

 
Last edited by a moderator:
attachment.php


Όπως φαίνεται στο συνημμένο (Δρέσδης, βλ. εδώ), η καταβασία του ενδιατάκτου απολυτικίου δεν προβλεπόταν πάντα (Δεῖ δὲ γινώσκειν, ὅτι ὅταν ἐστὶ καταβασία...). Δεν έψαλλαν δηλαδή το απολυτίκιο με στίχους εκλογής και τη μικρή δοξολογία καθημερινά, παρά μόνο σε συγκεκριμένες εορτές ή περιπτώσεις (πλαισιώνοντας τα αναγνώσματα).

Αυτό δεν αποκλείει την ψαλμωδία των απολυτικίων σε καθημερινή βάση με μόνο την μικρή δοξολογία όπως σήμερα. Ωστόσο, δεν συναντώ αρχικές πηγές που να μαρτυρείται αυτό.
 
Last edited:
Top