Εὐλογητάρια Μ. Σαββάτου

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος
Ἀναστάσιμα εὐλογητάρια πρὸ τοῦ τριαδικοῦ:

«Τῶν ἀγγέλων ὁ δῆμος κατεπλάγη ὁρῶν σε, ἐν νεκροῖς λογισθέντα, τοῦ θανάτου δὲ Σωτήρ, τὴν ἰσχὺν καθελόντα, καὶ σὺν ἑαυτῷ τὸν Ἀδὰμ ἐγείραντα, καὶ ἐξ ᾍδου πάντας ἀνακαλέσαντα.



Τῶν ἀγγέλων ὁ δῆμος, κατεπλάγη ὁρῶν σε, ἐν νεκροῖς λογισθέντα. Ὁ Ἀδὰμ δὲ ἐν ᾅδῃ διατρίβων ἐβόα· Τὸ ἀπολωλὸς πρόβατον ἐγὼ εἰμί· συνανάστησόν με Σωτὴρ καὶ σῶσον με.



Τῶν Ἀγγέλων ὁ δῆμος, κατεπλάγη ὁρῶν σε γυναιξὶ μυροφόροις, ἀναστάντα ἐκ τάφου προσφθεγγόμενον Σῶτερ. Χαίρετε ἐμοί, εἴπατε ὁ Κύριος, ἀποστόλοις ἐκ τῶν νεκρῶν ἐγήγερται»

(χφ. Σινὰ 781 παρακλητικὴ ι’-ια’ αἰ. φ. 101Αv).


«Ταῖς γυναιξίν, ὁ Χριστὸς τὸ Χαίρετε,
πρώταις ἔφησεν ἀναστὰς ἐκ τάφου,
καὶ τῷ Πέτρῳ, δι’ αὐτῶν δεδήλωκεν,
τὴν τοῦ ὄρους ἄνοδον τῆς Γαλιλαίας,
καὶ σὺν τοῖς λοιποῖς, ἄπιτε κηρύξατε,
πανταχοῦ τὴν ἐμὴν ἀνάστασιν.

Τοῖς μαθηταῖς, ὁ Σωτὴρ προέφησεν,
τὴν τριήμερον ἔγερσιν τὴν ἐκ τοῦ τάφου,
εἰς τὸ ὄρος, ἐλεῶν πορεύεσθαι,
καὶ θεάσασθαι ἐγηγερμένον,
ἄμφω ὡς τὸ πρὶν Θεόν τε καὶ ἄνθρωπον,
καὶ δείξαντα τὴν ἐμὴν ἀνάστασιν»

(P 05.05 φ. 341v· παρομοίως χφ. Σινὰ 900 ὡρολόγιο ιε’ αἰ. φφ. 34v-35r).



Πρὸ τοῦ τριαδικοῦ:

«Ἐξαστράπτων ἐν τῷ τάφῳ ἄγγελος, θεασάμενος ταῖς μυροφόροις, θαμβουμέναις ἔλεγε τί κλαίετε, ὅν ζητεῖτε Χριστὸν νῦν ἐξανέστη, ἴδετε ὑμεῖς τὸν τάφον οὗ ἔκειτο, καὶ χαρὰν μαθηταῖς εὐαγγελίσασθε.

Τριήμερος ἀναστὰς ὁ Κύριος, ὑπηντήθη πρῶτον μυροφόροις, Μαρίᾳ δὲ μή μου ἅπτου ἔφησεν, ἀναβαίνω γὰρ πρὸς τὸν Πατέρα. Δράμετε ὑμεῖς τάχος ἀπαγγείλατε, μαθηταῖς μου καὶ Πέτρῳ τὴν ἀνάστασιν.

Ἀῤῥήτῳ σου δυναστείᾳ Κύριε, κατεπάτησας ᾅδου τὸ κράτος, καὶ τὸν Ἀδὰμ τῆς φθορᾶς ἀνέστησας, καὶ στολὴν αὐτὸν τῆς ἀφθαρσίας, ἀντὶ φύλλων τῆς συκῆς ἐνέδυσας, ἥν ἐκ τῶν αἱμάτων σου ἐπορφύρωσας.

Ταῖς γυναιξίν, ὁ Χριστὸς τὸ Χαίρετε,
πρώταις ἔφησεν ἀναστὰς ἐκ τάφου,
καὶ τῷ Πέτρῳ, δι’ αὐτῶν δεδήλωκεν,
τὴν ἐπ’ ὄρους ἄνοδον εἰς Γαλιλαίαν,
καὶ σὺν τοῖς λοιποῖς, ἄπιτε κηρύξατε,
πανταχοῦ τὴν ἐμὴν ἀνάστασιν.

Τοῖς μαθηταῖς, ὁ Σωτὴρ προέφησεν,
πρὸς τὴν ἄνοδον ἀναστὰς ἐκ τοῦ τάφου,
εἰς τὸ ὄρος ἐλεῶν πορεύθητε,
καὶ θεάσασθε ἐγηγερμένον,
ἄμφω ὡς τὸ πρὶν Θεόν τε καὶ ἄνθρωπον,
καὶ κηρύξατε τὴν ἐμὴν ἀνάστασιν»
(σύμμικτο χφ. British Library Additional 39588 ιβ’ αἰ. φφ. 41v-42r).



Πρὸ τοῦ τριαδικοῦ:

«Ταῖς γυναιξίν, ὁ Χριστὸς τὸ Χαίρετε,
πρώταις ἔφησεν ἀναστὰς ἐκ [τοῦ] τάφου,
καὶ τῷ Πέτρῳ, δι’ αὐτῶν δεδήλωκεν,
τὴν ἐπ’ ὄρους ἄνοδον εἰς Γαλιλαίαν,
καὶ σὺν τοῖς λοιποῖς, ἄπιτε κηρύξατε,
πανταχοῦ τὴν ἐμὴν ἀνάστασιν.
Τοῖς μαθηταῖς, ὁ Σωτὴρ προέφησεν,
τὴν τριήμερον ἀνάστασιν ἐκ [τοῦ] τάφου,
εἰς τὸ ὄρος, ἐλεῶν πορεύθητε,
καὶ θεάσασθε ἐγηγερμένον,
ἄμφω ὡς τὸ πρὶν Θεόν τε καὶ ἄνθρωπον,
καὶ δοξάσατε τὴν ἐμὴν ἀνάστασιν».

(BL 22507 ὡρολόγιο ιδ’ αἰ. φ. 112r). Τὰ ἐντὸς ἀγκυλῶν ἄρθρα περιττεύουν. Τὸ β’ ὑπάρχει καὶ στὸ χφ. Σινὰ 904 ὡρολόγιο τοῦ ἔτους 1211 φ. 280r.
 

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος
Τὰ εὐλογητάρια εἶναι στιχηρά τοῦ ψαλμοῦ 118 (ἀμώμου) καὶ ψαλλόταν στοὺς τελευταίους του στίχους.

Ἀπὸ τὸν ιβ' αἰ. περίπου μετετέθησαν μετὰ ἀπὸ αὐτὸν μὲ στίχο Εὐλογητὸς εἶ Κύριε δίδαξόν με τὰ δικαιώματά σου, καὶ ἀργότερα ὀνομάστηκαν εὐλογητάρια.

Ἔψαλα σύντομα τὰ παλαιὰ ἀναστάσιμα εὐλογητάρια μὲ στίχους τοῦ ἀμώμου ποὺ συνοδεύουν τὴν γ' στάση τῶν ἐγκωμίων κατὰ τὴν ἐπιστροφὴ τοῦ ἐπιταφίου.
 

Attachments

  • ΤΥΠΙΚΟΝ ΝΑΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ.pdf
    96.6 KB · Views: 62

petrosgrc

Πέτρος Γαλάνης
Τὰ εὐλογητάρια εἶναι στιχηρά τοῦ ψαλμοῦ 118 (ἀμώμου) καὶ ψαλλόταν στοὺς τελευταίους του στίχους.

Ἀπὸ τὸν ιβ' αἰ. περίπου μετετέθησαν μετὰ ἀπὸ αὐτὸν μὲ στίχο Εὐλογητὸς εἶ Κύριε δίδαξόν με τὰ δικαιώματά σου, καὶ ἀργότερα ὀνομάστηκαν εὐλογητάρια.

Ἔψαλα σύντομα τὰ παλαιὰ ἀναστάσιμα εὐλογητάρια μὲ στίχους τοῦ ἀμώμου ποὺ συνοδεύουν τὴν γ' στάση τῶν ἐγκωμίων κατὰ τὴν ἐπιστροφὴ τοῦ ἐπιταφίου.
Επειδή το είχα δει και παλιότερα και ήθελα να το σχολιάσω, τα παλαιά Ευλογητάρια έχουν σαφώς πιο πένθιμο τόνο από αυτά που έχουν επικρατήσει σήμερα τα οποία είναι σαφώς Αναστάσιμα και χαρμόσυνα. Θα ήταν ενδιαφέρον να μαθαίναμε και πώς έγινε αυτή η αλλαγή. Πιθανόν υποθέτω ότι η ακολουθία του Όρθρου του Μ. Σαββάτου παλαιότερα θα ήταν αμιγέστερα πένθιμη ενώ σήμερα έχει γίνει ημιχαρμόσυνη κατά κάποιον τρόπο.
 

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος
Παλαιὰ ἐννοεῖτε τὰ τοῦ Πέτρου λαμπαδαρίου ἢ τὰ τῆς παλαιᾶς παπαδικῆς ΜΠΤ 704;

Αὐτὰ ποὺ ἔχουν ἐπικρατήσει ἐννοεῖτε τὰ σύντομα τῶν Κυριακῶν Θεοδώρου τοῦ Φωκαέως;



Κατὰ τὸν ὄρθρο[1] τοῦ Μ. Σαββάτου «ὁ ἐφημέριος[2] ἱερεὺς ἐνδύεται στολὴν[3] ἐρυθράν»

(Dmitrievskij τ. 3 σσ. 302, 369, 451, 706, 720, χφφ. Διονυσίου 448 ΤΑΣ τοῦ ἔτους 1547 σ. 356, Μ. Μετεώρου 83 τυπικὸ τοῦ ἔτους 1580 φ. 196v, Ξενοφῶντος 257 τυπικὸ τοῦ ἔτους 1794 σ. 227, Παντοκράτορος 312 τυπικὸ τῆς Μ. Λαύρας τοῦ ἔτους 1917 σ. 276, Ἰ. Φουντούλη Λειτουργικὴ Α’-Εἰσαγωγὴ στὴ θεία λατρεία 1993 σ. 66)

ἢ «μαύρην»

(χφ. Vat. gr. 1860 προφητολόγιο ια’ αἰ. φ. 101r, τυπικὸ Μεσσήνης τοῦ ἔτους 1131 σ. 245, Dmitrievskij τ. 1 σ. 910, Dmitrievskij τ. 3 σ. 405, χφφ. Σινὰ 1101 Σιναϊτικὸ τυπικὸ τοῦ ἔτους 1311 φ. 79v, Σινὰ 1103 Σιναϊτικὸ τυπικὸ ιδ’ αἰ. φ. 137v, π. Σ. Φαράσογλου Ἀπὸ τὴν τάξη καὶ ψαλμωδία στὸν πατριαρχικό ναὸ 1988 σ. 69, Ἀ. Κουτεντάκη Λειτουργικὴ πράξις τῆς ἐν Κρήτῃ ἱερᾶς καὶ σεβασμίας μονῆς ἁγίου Ἀντωνίου τῶν Ἀπεζανῶν (περὶ τὸ ἔτος 1950), ἀνέκδοτη μεταπτυχιακὴ ἐργασία 2011 σ. 140, Τ. Θέμελη Αἱ ἐν τῷ ναῷ τῆς Ἀναστάσεως τελεταὶ (Νέα Σιὼν τ. 10 (1910) σ. 113), πράξη πατριαρχείου Ἀλεξανδρείας)

γιὰ τὸν ἐπιτάφιο θρῆνο. Ἡ Λαμπρὴ δὲν ἔχει ἔλθει, ἔχει τὸν δικό της καιρό. Ἄρα φοροῦνται τὰ πορφυρὰ τῆς τεσσαρακοστῆς (καιρὸς πένθους). Τυπικὴ διάταξη γιὰ λευκοφορία συναντῶ μόνο τὸ Μ. Σάββατο ἑσπέρας (ΤΑΣ, Τριῴδιον, καὶ ἄλλα τυπικά).


«Κύματι θαλάσσης, οὐ μετὰ φωνῆς ψάλλομεν, ἀλλὰ ἡσύχως»

(χφ. Φλωρεντίας Conv. Soppr. 24 (a.k.a. 2742; Plut. 42) ἐκλογάδιο ια’αἰ. φ. 97r).


Στὸ τέλος γίνεται ἀλλαγὴ καὶ ἐν ἀναμονῇ τῆς ἐκβάσεως «ψάλλεται δὲ τὸ Δόξα ἐν ὑψίστοις παρὰ πάντων μετὰ ἤχου»

(τυπικὰ Μεσσήνης τοῦ ἔτους 1131 σ. 243, Εὐεργέτιδος μεταξὺ τῶν ἐτῶν 1098-1118 σ. 554, Κασούλων τοῦ ἔτους 1173 σ. 238).





[1] Κατὰ τὸ Μ. Σάββατο τελεῖται ἀγρυπνία κατὰ τὸ Ὁδοιπορικὸν τῶν ἁγίων τόπων καὶ Σινὰ Αἰθερίας (383-384) ἔκδ. Τῆνος 1989 σ. 91 καὶ τὸ τυπικὸ τοῦ ναοῦ τῆς Ἀναστάσεως Ἱεροσολύμων τοῦ ἔτους 1122 σ. 161.
[2] Ἢ ἑβδομαδάριος (Dmitrievskij τ. 1 σ. 60, 821, χφφ. Δρέσδης Α 104 πραξαπόστολος-τυπικὸ Μεγάλης Ἐκκλησίας πρὸ τοῦ ἔτους 1080 ἔκδ. К.К. Акентьев Типикон Великой Церкви Cod. Dresde A 104, 2009 σ. 97, Ξενοφῶντος 56 ΤΑΣ ιε’ αἰ. φ. 161v).
[3] Πλήρη (Ἰ. Φουντούλη Λειτουργικὴ Α’-Εἰσαγωγὴ στὴ θεία λατρεία 1993 σ. 66).
 

giorgosgoudi

Νέο μέλος
Ο Πέτρος σίγουρα αναφέρεται στο κείμενο, εφόσον η μουσική σε όλα ίδια είναι. Αν και η έννοια του πενθιμου είναι υποκειμενική, νομίζω ότι συμβαίνει το αντίθετο από αυτό που λέει.

Εγώ αυτό που παρατηρώ είναι ότι τα παρουσιαζομενα ως "παλαιά" αναφέρονται και σε γεγονότα που εορτολογικα δεν ανήκουν ούτε καν στην Κυριακή του Πάσχα, πόσο μάλλον στο Μ. Σάββατο. Μπορεί μεν στην ανάσταση να αναφέρονται όλα, όμως στην εκκλησία τα ακούμε με μια συγκεκριμένη σειρά που εκτείνεται σε βάθος ημερών.
 
Last edited:

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος
Ὄντως τὰ εὐλογητάρια τοῦ Μ. Σαββάτου στὸ τυπικὸ τοῦ ναοῦ τῆς Ἀναστάσεως τοῦ ἔτους 1122 εἶναι τῆς ταφῆς καὶ ὄχι ἀναστάσιμα. Ὁμοίως καὶ στὸ χφ. RGB 270.I (Sevastianov) 24 τριῴδιο ιδ' αἰ. φφ. 76v-77r.
 

Attachments

  • Extracted pages from ΤΥΠΙΚΟΝ ΝΑΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ.pdf
    1.4 MB · Views: 22
  • Extracted pages from χφ. RGB 270.I 24 (gr. 57).pdf
    169.3 KB · Views: 14

giorgosgoudi

Νέο μέλος
Αυτά τα τελευταία μας πάνε μια μέρα πίσω, τα προηγούμενα μια μέρα μπροστά. Αυτά που λέμε σήμερα βρίσκονται ακριβώς στη μέση. Δηλαδή βλέπουμε τις μυροφορες να ανακαλύπτουν το κενό μνήμα και σταματά η αφήγηση πριν φανερωθεί ο ίδιος ο Κύριος.
 

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος
Ἡ ἀλλαγὴ ἀπὸ τὰ εὐλογητάρια τῆς ταφῆς στὰ κοινὰ-γνωστὰ ἀναστάσιμα ἐπῆλθε κατὰ τὸν ιβ' αἰῶνα, ὅταν τὸ Ἱεροσολυμιτικὸ καθεδρικὸ τυπικὸ ἄρχισε νὰ ἐπικρατεῖ σταδιακὰ καὶ νὰ μεταφέρεται μὲ κάποιες ἀπώλειες στὸ Σινά, τὸ Λάτρος, τὸν Ὄλυμπο τῆς Βιθυνίας, τὸν Ἄθωνα καὶ τὴν Κωνσταντινούπολη, ὅπου τὸ Στουδιτικὸ τυπικὸ δὲν προέβλεπε καμμία στιχολογία γιὰ τὸ Μ. Σάββατο.

Τὰ ἀναστάσιμα τῶν Κυριακῶν προβλέπουν γιὰ τὸ Μ. Σάββατο τὰ χφφ. Σινὰ 1095 ΤΑΣ ιβ' αἰ. φ. 134r, Μ. Λαύρας Γ-5 ΤΑΣ ιβ' αἰ. φ. 134v καὶ Κρατικῆς Βιβλιοθήκης τῆς Ῥωσίας 173.Ι 501=173.II 148 ΤΑΣ ιβ' αἰ. φ. 106r.
 
Last edited:

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος
Τυπικὰ Εὐεργέτιδος μεταξὺ τῶν ἐτῶν 1098-1118, Μεσσήνης τοῦ ἔτους 1131 καὶ Κασούλων τοῦ ἔτους 1173.
 

Attachments

  • Τυπικὸν Εὐεργέτιδος.pdf
    136.6 KB · Views: 19
  • Extracted pages from ΤΥΠΙΚΟΝ ΜΕΣΣΗΝΗΣ.pdf
    178.9 KB · Views: 14
  • Extracted pages from ΤΥΠΙΚΟΝ ΚΑΣΟΥΛΩΝ χφ. Taurin. gr. C III 17.pdf
    236.6 KB · Views: 13
Top