Τό ΣΤ΄Ἑωθινόν Ἐξαποστειλάριον

[π. Μάξιμος]

Διάβασα κάποια σχόλια σέ ἱστοσελίδα πού ἀσχολεῖται καί μέ τά ἐκκλησιαστικά λειτουργικά κείμενα περί τοῦ σφάλματος πού ὑπάρχει στό ΣΤ΄Ἑωθινόν Ἐξαποστειλάριον καί ἐπειδή ἑρμήνευσα μάλιστα (ἴσως ἀδίκως καί ἐσφαλμένως) τό σχόλιο ὡς ἀπευθυνόμενο στό Ψαλτολόγιον, στούς συντάκτες τῶν ἀκολουθιῶν τῆς Κυριακῆς καί πρός ὅλους ὅσους δικαίως τούς ἐπιδοκιμάζουμε, παραξενεύτηκα διότι νόμιζα ὅτι τό εἴχαμε σχολιάσει, καθόσον ἐμεῖς (στό ναό μου) στό corpus πού ἔχουμε ἀπό 5ετίας γιά τήν σύνταξη τῶν φυλλαδίων τό ἔχω διορθωμένο ὅπως ἡ Παρακλητική τῆς Ἀποστολικῆς Διακονίας καί ὄχι ὅπως ἡ Παρακλητική Φωτός, ἀπ᾿ ὅπου καί τά λειτουργικά κείμενα τοῦ π. Leo.
Βέβαια δέν βρῆκα πουθενά τέτοια συζήτηση καί ἁπλῶς νόμιζα... ἐπειδή ἐμεῖς τό τυπώνουμε ὀρθῶς. Καί εἶναι φυσικό, ὅταν στήν συντριπτική πλειοψηφία τῶν ναῶν χρησιμοποιεῖται ἡ Παρακλητική τῆς Ἀποστολικῆς Διακονίας, τό μουσικό ἤ τό φυλλάδιο τοῦ κειμένου νά ἔχει σφάλμα στό ΣΤ΄Ἑωθινόν Ἐξαποστειλάριον.

Τό ὄρθον κείμενον λοιπόν ἀγαπητοί, καί ἰδίως ἀπευθύνομαι στούς Χρ. Τσακίρογλου καί Κων Βαγενᾶ, πρός τούς ὁποίους οὕτως ἤ ἄλλως οἱ εὐχαριστίες μας καί τά συγχαρητήριά μας εἶναι δεδομένα, ἔχει οὕτως:

Ἀναστάσιμον ΣΤ'​

Δεικνύων ὅτι ἄνθρωπος, Σῶτερ εἶ κατ' οὐσίαν, ἀναστὰς ἐκ τοῦ μνήματος, βρώσεως συμμετέσχες, καὶ μέσον στὰς ἐδίδασκες, μετάνοιαν κηρύσσειν· εὐθὺς δὲ πρὸς οὐράνιον, ἀνελήφθης Πατέρα, καὶ Μαθηταῖς, πέμπειν τὸν Παράκλητον ἐπηγγείλω. Ὑπέρθεε Θεάνθρωπε, δόξα τῇ σῇ Ἐγέρσει.​

 

[MTheodorakis]

Στὶς πηγὲς στὶς ὁποῖες ἔχω πρόσβαση (χφφ. Μ. Λαύρας Δ-45 παρακλητικὴ ια' αἰ. φ. 363v, Ἐθνικῆς Βιβλιοθήκης τῆς Ἑλλάδος 642 παρακλητικὴ ιγ' αἰ. φ. 296v, Πανθέκτη ἔκδ. 1817 τ. 1 σ. 438 καὶ ἀναστασιματάριον ἔκδ. 1820 σ. 248) μαρτυρεῖται μόνο ἡ ἐκδοχή «ἐν μέσῳ στὰς ἐδίδασκες, ἀναστὰς ἐκ τοῦ τάφου, καὶ βρώσεως συμμετέσχες, βάπτισμα μετανοίας» (πρβλ. Λκ. κδ', 47) «ἀπὸ νεκρῶν ἔργων» (Ἑβ. f', 1· πρβλ. «ἀποτάσσομαι»), «συνειδήσεως ἀγαθῆς ἐπερώτημα εἰς Θεόν» (Α' Πτ. γ', 21). Ὁ ὕμνος παρουσιάζει συντακτικὸ πρόβλημα.

 

[MTheodorakis]

Στὶς πηγὲς στὶς ὁποῖες ἔχω πρόσβαση (χφ. Μ. Λαύρας Γ-67 στιχηράριο τέλη ι’-ἀρχὲς ια’ αἰ. φ. 153v, χφφ. παρακλητικὲς Σινὰ 783 ια’ αἰ. φ. 224v, Μ. Λαύρας Δ-45 ια’ αἰ. φ. 363v, Vat. gr. 1820 ιβ' αἰ. φ. 240v, Σινὰ 787 ιβ’ αἰ. φ. 166v, 794 ιγ’ αἰ. φφ. 177v-178r, ΕΒΕ 642 φ. 296v, Paris. gr. 358 παρακλητικὴ τοῦ ἔτους 1319 σ. 489, Πανθέκτη ἔκδ. 1817 τ. 1 σ. 438 καὶ Ἀναστασιματάριον ἔκδ. 1820 σ. 248) μαρτυρεῖται μόνο ἡ ἐκδοχή «ἐν μέσῳ στὰς ἐδίδασκες, ἀναστὰς ἐκ τοῦ τάφου, καὶ βρώσεως συμμετέσχες, βάπτισμα μετανοίας» (πρβλ. Λκ. κδ’ 47) δηλαδὴ «ἀπὸ νεκρῶν ἔργων» (Ἑβ. στ’ 1· πρβλ. «ἀποτάσσομαι»), «συνειδήσεως ἀγαθῆς ἐπερώτημα εἰς Θεόν» (Α’ Πτ. γ’ 21). Ὁ ὕμνος παρουσιάζει συντακτικὸ πρόβλημα.

 

[MTheodorakis]

Τὸ Κατὰ Λουκᾶν Εὐαγγέλιο

«Τῇ δὲ μιᾷ τῶν σαββάτων... ἐν αὐτῇ τῇ ἡμέρᾳ... αὐτῇ τῇ ὥρᾳ... Ταῦτα δὲ αὐτῶν λαλούντων αὐτὸς ὁ Ἰησοῦς ἔστη ἐν μέσῳ αὐτῶν καὶ λέγει αὐτοῖς· Εἰρήνη ὑμῖν...ὑμεῖς δὲ καθίσατε ἐν τῇ πόλει Ἱερουσαλήμ, ἕως οὗ ἐνδύσησθε δύναμιν ἐξ ὕψους. Ἐξήγαγε δὲ αὐτοὺς ἔξω εἰς Βηθανίαν, καὶ ἐπάρας τὰς χεῖρας αὐτοῦ, εὐλόγησεν αὐτούς. Καὶ ἐγένετο ἐν τῷ εὐλογεῖν αὐτόν αὐτούς, διέστη ἀπ' αὐτῶν, καὶ ἀνεφέρετο εἰς τὸν οὐρανόν...»

(Λουκᾶ κδ’ 1, 13, 33, 36, 49-50),



δίνει τὴν ἐντύπωση ὅτι ἀμέσως μετὰ τὴν ἀνάσταση ἀκολούθησε ἡ ἀνάληψη (νύκτα.



Ἡ σύνταξη αὐτὴ δυστυχῶς παρέσυρε τὸν Λέοντα τὸ σοφὸ στὸ στ’ ἑωθινὸ δοξαστικό:

Ἡ ὄντως εἰρήνη σὺ Χριστέ, πρὸς ἀνθρώπους Θεοῦ, εἰρήνην τὴν σὴν διδούς, μετὰ τὴν ἔγερσιν μαθηταῖς, ἐμφόβους ἔδειξας αὐτούς, δόξαντας πνεῦμα ὁρᾷν, ἀλλὰ κατέστειλας τὸν τάραχον αὐτῶν τῆς ψυχῆς, δείξας τὰς χεῖρας καὶ τοὺς πόδας σου· πλὴν ἀπιστούντων ἔτι, τῇ τῆς τροφῆς μεταλήψει, καὶ διδαχῶν ἀναμνήσει, διήνοιξας αὐτῶν τὸν νοῦν, τοῦ συνιέναι τὰς γραφάς· οἷς καὶ τὴν πατρικὴν ἐπαγγελίαν καθυποσχόμενος, καὶ εὐλογήσας αὐτούς, διέστης πρὸς οὐρανόν. Διὸ σὺν αὐτοῖς προσκυνοῦμέν σε.



ὁμοίως καὶ τὸν υἱό του Κωνσταντῖνο τὸν πορφυρογέννητο στὸ στ’ἑωθινὸ ἐξαποστειλάριο:



Δεικνύων ὅτι ἄνθρωπος, σῶτερ εἶ κατ' οὐσίαν,

ἐν μέσῳ στὰς ἐδίδασκες, ἀναστὰς ἐκ τοῦ τάφου,

καὶ βρώσεως συμμετέσχες, βάπτισμα μετανοίας,

εὐθὺς δὲ πρὸς οὐράνιον, ἀνελήφθης πατέρα, καὶ μαθηταῖς, πέμπειν τὸν παράκλητον ἐπηγγείλω,

Ὑπέρθεε θεάνθρωπε, δόξα τῇ σῇ ἐγέρσει.



Οἱ ἐπίμαχες φράσεις ὑπάρχουν καὶ στὸ χφ. Μ. Λαύρας Γ-67 στιχηράριο τέλη ι’-ἀρχὲς ια’ αἰ. φ. 153r-v.





Ὅμως ὁ Λουκᾶς

«...ὑμεῖς δὲ καθίσατε ἐν τῇ πόλει Ἱερουσαλήμ ἕως οὗ ἐνδύσησθε δύναμιν ἐξ ὕψους.Ἐξήγαγε δὲ αὐτοὺς... »



λέγοντας «καθίσατε» ἐννοεῖ 40 ἡμέρες, ὅπως ὁ ἴδιος λέει στὶς Πράξεις α' 3-9:



«...οἷς καὶ παρέστησεν ἑαυτὸν ζῶντα μετὰ τὸ παθεῖν αὐτὸν ἐν πολλοῖς τεκμηρίοις, δι' ἡμερῶν τεσσαράκοντα ὀπτανόμενος αὐτοῖς καὶ λέγων τὰ περὶ τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ. καὶ συναλιζόμενος παρήγγειλεν αὐτοῖς ἀπὸ Ἱεροσολύμων μὴ χωρίζεσθαι, ἀλλὰ περιμένειν τὴν ἐπαγγελίαν τοῦ πατρὸς ἣν ἠκούσατέ μου· ὅτι Ἰωάννης μὲν ἐβάπτισεν ὕδατι, ὑμεῖς δὲ βαπτισθήσεσθε ἐν Πνεύματι ἁγίῳ οὐ μετὰ πολλὰς ταύτας ἡμέρας. οἱ μὲν οὖν συνελθόντες ἐπηρώτων αὐτὸν λέγοντες· Κύριε, εἰ ἐν τῷ χρόνῳ τούτῳ ἀποκαθιστάνεις τὴν βασιλείαν τῷ Ἰσραήλ; εἶπε δὲ πρὸς αὐτούς· Οὐχ ὑμῶν ἐστι γνῶναι χρόνους ἢ καιροὺς οὓς ὁ πατὴρ ἔθετο ἐν τῇ ἰδίᾳ ἐξουσίᾳ, ἀλλὰ λήψεσθε δύναμιν ἐπελθόντος τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἐφ' ὑμᾶς, καὶ ἔσεσθέ μου μάρτυρες ἔν τε Ἱερουσαλὴμ καὶ ἐν πάσῃ τῇ Ἰουδαίᾳ καὶ Σαμαρείᾳ καὶ ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς. καὶ ταῦτα εἰπὼν βλεπόντων αὐτῶν ἐπήρθη...».



Βλ. καὶ συνημμένη ἑρμηνεία Π. Τρεμπέλα.