Εξάψαλμος: διατάξεις - συμβολισμοί

Στεκόμαστε όρθιοι. Ούτε καν τον σταυρό μας δεν κάνουμε μεταξύ α' και β' τριάδος του Εξαψάλμου, πολύ περισσότερο αποφεύγουμε μετακινήσεις.

Ξέρω... είναι άσχετο με το θέμα, αλλά είναι μία καλή ευκαιρία για διερεύνηση του θέματος από ιστορικής σκοπιάς. Τρία ερωτήματα μου δημιουργούνται:
1) Η απουσία μετανοιών στον εξάψαλμο, πού οφείλεται; Μήπως στο γεγονός ότι κατά το ΤΑΣ ενώ ψαλλόταν ο εξάψαλμος, ο ιερέας θυμίαζε το ναό διαβαίνοντας ανάμεσα στους αδελφούς και οι μετάνοιες θα προκαλούσαν αναστάτωση;
2) Οι μικρές μετάνοιες ταυτίζονται με τους σταυρούς; Αν όχι, τότε κανένα τυπικό δεν απαγορεύει να κάνουμε το σταυρό μας κατά τη διάρκεια του εξαψάλμου (το ΤΑΣ δεν επιτρέπει τις μετάνοιες στο αλληλουϊάριο της α΄ στάσης του εξαψάλμου). Ή μήπως ναι; (οι Ρώσοι μετά από κάθε Σταυρό κάνουν και μία υπόκλιση της κεφαλής: εν συνόλω, μικρή μετάνοια).
3) Η συνήθεια να είμαστε ακίνητοι κατά τη διάρκεια του εξαψάλμου, μάλλον έχει σχέση με τη μοναστηριακή διάταξη να μην τολμάει αδελφός μετά τον α΄ ή τον β΄ ψαλμό (αργοπορημένος δηλαδή) να εισέρχεται στην Εκκλησία, αλλά να παραμένει στο νάρθηκα, καθώς το αντίθετο είναι σημείο αφοβίας. Αφορά όμως μόνο στον εξάψαλμο, ή όλη την ακολουθία; Κανείς δεν πρέπει να βύχει ή να πτύει από την αρχή του εξαψάλμου και μετά, και όχι μόνο κατά τον εξάψαλμο. Επίσης, οι αδελφοί δεν πρέπει να εισέρχονται στο ναό, όταν ψάλλουν οι χοροί (άλλη μοναστηριακή διάταξη). Αυτό που εννοώ είναι ότι δεν αλλάζει κάτι και μετά τον εξάψαλμο. Δεν ξέρω πώς ο εξάψαλμος απέκτησε σήμερα τέτοιους συμβολισμούς· έχω ακούσει από μερικούς ότι συμβολίζει την Δευτέρα Παρουσία και την Κρίση· αλήθεια, βρίσκεται αυτό πουθενά γραμμένο;

Σκέψεις που ίσως αρκετοί έχετε κάνει.
 

Θανασακης

Παλαιό Μέλος


Ξέρω... είναι άσχετο με το θέμα, αλλά είναι μία καλή ευκαιρία για διερεύνηση του θέματος από ιστορικής σκοπιάς. Τρία ερωτήματα μου δημιουργούνται:
1) Η απουσία μετανοιών στον εξάψαλμο, πού οφείλεται; Μήπως στο γεγονός ότι κατά το ΤΑΣ ενώ ψαλλόταν ο εξάψαλμος, ο ιερέας θυμίαζε το ναό διαβαίνοντας ανάμεσα στους αδελφούς και οι μετάνοιες θα προκαλούσαν αναστάτωση;
2) Οι μικρές μετάνοιες ταυτίζονται με τους σταυρούς; Αν όχι, τότε κανένα τυπικό δεν απαγορεύει να κάνουμε το σταυρό μας κατά τη διάρκεια του εξαψάλμου (το ΤΑΣ δεν επιτρέπει τις μετάνοιες στο αλληλουϊάριο της α΄ στάσης του εξαψάλμου). Ή μήπως ναι; (οι Ρώσοι μετά από κάθε Σταυρό κάνουν και μία υπόκλιση της κεφαλής: εν συνόλω, μικρή μετάνοια).
3) Η συνήθεια να είμαστε ακίνητοι κατά τη διάρκεια του εξαψάλμου, μάλλον έχει σχέση με τη μοναστηριακή διάταξη να μην τολμάει αδελφός μετά τον α΄ ή τον β΄ ψαλμό (αργοπορημένος δηλαδή) να εισέρχεται στην Εκκλησία, αλλά να παραμένει στο νάρθηκα, καθώς το αντίθετο είναι σημείο αφοβίας. Αφορά όμως μόνο στον εξάψαλμο, ή όλη την ακολουθία; Κανείς δεν πρέπει να βύχει ή να πτύει από την αρχή του εξαψάλμου και μετά, και όχι μόνο κατά τον εξάψαλμο. Επίσης, οι αδελφοί δεν πρέπει να εισέρχονται στο ναό, όταν ψάλλουν οι χοροί (άλλη μοναστηριακή διάταξη). Αυτό που εννοώ είναι ότι δεν αλλάζει κάτι και μετά τον εξάψαλμο. Δεν ξέρω πώς ο εξάψαλμος απέκτησε σήμερα τέτοιους συμβολισμούς· έχω ακούσει από μερικούς ότι συμβολίζει την Δευτέρα Παρουσία και την Κρίση· αλήθεια, βρίσκεται αυτό πουθενά γραμμένο;

Σκέψεις που ίσως αρκετοί έχετε κάνει.

Εγω ξερω πως στα τελικα αλληλλουια του εξαψαλμου ο αναγνωστης η' ψαλτης κανει μικρες μετανοιες.(δηλαδη σκυβει ελαφρως λυγιζοντας τα γονατα κ κανει κ απο εναν σταυρο 3 φορες).Τωρα θα μου πειτε κ ποιος τα κανει αυτα....:eek:
 

3) Η συνήθεια να είμαστε ακίνητοι κατά τη διάρκεια του εξαψάλμου, μάλλον έχει σχέση με τη μοναστηριακή διάταξη να μην τολμάει αδελφός μετά τον α΄ ή τον β΄ ψαλμό (αργοπορημένος δηλαδή) να εισέρχεται στην Εκκλησία, αλλά να παραμένει στο νάρθηκα, καθώς το αντίθετο είναι σημείο αφοβίας....

Κανείς δεν πρέπει να βύχει ή να πτύει από την αρχή του εξαψάλμου και μετά, και όχι μόνο κατά τον εξάψαλμο.

Επίσης, οι αδελφοί δεν πρέπει να εισέρχονται στο ναό, όταν ψάλλουν οι χοροί (άλλη μοναστηριακή διάταξη).

Έχει κάποιος τις παραπομπές για τις ως άνω μοναστηριακές διατάξεις; Τις χρειάζομαι για αναφορά σε μία εργασία.
 

antonios

Αετόπουλος Αντώνιος
Έχει κάποιος τις παραπομπές για τις ως άνω μοναστηριακές διατάξεις; Τις χρειάζομαι για αναφορά σε μία εργασία.

Στις υποσημειώσεις του Β΄ κεφαλαίου στον Τυπικό του αγίου Σάββα (έκδοση Ι.Μ. Τατάρνης), και συγκεκριμένα στην υποσημείωση 93 (σελ. 80-81) ο π. Δοσίθεος λέει κάποια πράγματα. Στο ίδιο και στο κεφ. Ε΄ (σελ. 93). Εκεί παραπέμπει και αλλού. (Αν και μάλλον τα ήξερες ήδη αυτά...)
 
Last edited:

MTheodorakis

Παλαιό Μέλος


α) Ἀκινησία κατὰ τὸν ἐξάψαλμο δὲν ἔχω συναντήσει, ἄλλωστε γίνεται θυμίαση.

β) Στὰ χφφ. ΤΑΣ ιβ' αἰ Σινὰ 1094 καὶ 1095 οἱ ἀπαγορεύσεις περιορίζονται στὸν ἐξάψαλμο (βλ. ΤΑΣ κεφ. ε').

γ) ΤΑΣ κεφ. ε', Dmitrievskij τ. 1 σσ. 614, 660.
 


α) Ἀκινησία κατὰ τὸν ἐξάψαλμο δὲν ἔχω συναντήσει, ἄλλωστε γίνεται θυμίαση.

Δεν εννοώ διάταξη για ακινησία (όντως δεν υπάρχει πουθενά) αλλά διάταξη που δεν επιτρέπει στους μοναχούς να εισέρχονται αργοπορημένοι στο ναό (μετά τον αˊ ή βˊ ψαλμό ή κάτι παρεμφερές, δεν θυμάμαι ακριβώς).
 
Top