Σεβαστές όλες οι απόψεις. Οφείλω, ωστόσο, να επισημάνω μια παρανόηση, που, από ότι βλέπω, είναι αρκετά διαδεδομένη. Υπάρχει, λοιπόν, η εντύπωση ότι η χειρονομία απέδιδε συνοπτικά τις θέσεις, τις οποίες οι χορωδοί εκτελούσαν εκ μνήμης, κάτι αντίστοιχο με τη μελωδία της παρακλητικής που παρέθεσε ο αγαπητός φίλος προηγουμένως. Λάθος! Η χειρονομία υποδείκνυε τον κάθε φθόγγο της μελωδίας. Υπήρχε χειρονομία για το ίσον, το ολίγον, την οξεία, την πεταστή κ.ο.κ. Ο Γαβριήλ αναφέρει μάλιστα ότι ο τέλειος ψάλτης θα μπορούσε ακόμη και να καταγράψει το μέλος βλέποντας μόνο τον χειρονομούντα, εάν δεν υπήρχε το εξής πρόβλημα: βλέπει λ.χ. ότι χειρονομείται απόστροφος και άρα έχουμε κατιούσα κίνηση, αλλά δεν ξέρει τον αριθμό των φωνών, δηλ. αν είναι απόστροφος απλός, με ελαφρόν ή με χαμηλή. Συνεπώς δεν υπήρχε χωριστή χειρονομία για κάθε διάστημα, αλλά μόνο για τους βασικούς χαρακτήρες.
Τότε γιατί έχει επικρατήσει ο όρος "μεγάλες υποστάσεις χειρονομίας"; Διότι, όπως εξηγεί ο Γαβριήλ, οι μεγάλες υποστάσεις βοηθούν στην αναγνώριση της κάθε θέσεως και στη σωστή χειρονόμησή της από πλευράς ρυθμού και εκφράσεως.
Αυτό ακριβώς εννοούσα κύριε Μακρή. Σχετικά με τα όσα αναφέρετε για το κάθε σημάδι υπάρχει μία χαρακτηριστική εικόνα στο έργο του Φλώρου Εισαγωγή ... στη σελ. 313 όπου ο ενδιαφερόμενος μπορεί να δει πως ήταν με χειρονομία το ανοδικό διάστημα της δευτέρας!Βέβαια στα όσα αναφέρει ο Γαβριήλ για το συγκεκριμένο σημείο θυμάμαι ο Αρβανίτης, όταν είχε την ιδιαίτερη τιμή το Ιόνιο Πανεπιστήμιο να τον είχε καθηγητή, να μας λέει ότι το όλον θέμα θέλει πολύ συζήτηση και μπόλικο χρόνο...
Δεν νομίζω να είναι καινούρια αυτά που λέτε σε όποιον έχει ασχοληθεί έστω και λίγο με την παλαιογραφία. Απλά ο όρος χειρονομία μπορεί να αποκτά διαφορετικό νόημα ανάλογα με τα συμφραζόμενα...
Πάντα όμως με τη λεπτομερή υπόδειξη της μελωδίας. Αυτό απαιτεί, βέβαια, σχετικά αργή χρονική αγωγή. Αλλά κανείς δεν μας λέει ότι η χειρονομία χρησιμοποιείτο παντού και πάντα (βλ. σε παλαιά τυπικά την υπόδειξη "μετά χειρονομίας").
Κάτι αντίστοιχο στα χρόνια μας, αλλά πολύ απλούστερο, είναι το σύστημα του Kodaly, με μια "χειρονομία" για κάθε φθόγγο της κλίμακος, που χρησιμοποιείται για εκπαιδευτικούς σκοπούς.
Παραθέτω, τέλος, το κεφάλαιο περί χειρονομίας από το περίφημο βιβλίο του Neil Moran Singers in Late Byzantine and Slavonic Painting.